Wykrywanie i alarmowanie

"§ 3. Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, na ich obszarze działania, należy:

... 6) przygotowanie i zapewnienie działania systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania o zagrożeniach,..."

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania szefa obrony cywilnej kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin


Jednym z przedsięwzięć realizowanych w ramach obrony cywilnej jest organizacja systemów alarmowania, które mają za zadanie ostrzegać ludność przed zagrożeniami wynikającymi z napadu powietrznego, skażeń promieniotwórczych i chemicznych (w tym od toksycznych środków przemysłowych - TSP), a także o klęskach żywiołowych, zagrożeniu środowiska w celu umożliwienia jej odpowiedniego zareagowania.

Do ogłaszania i odwoływania alarmów wykorzystuje się:

  • syreny alarmowe wchodzące w skład scentralizowanych systemów alarmowania miast;
  • rozgłośnie radiowe i ośrodki telewizyjne;
  • radiowęzły radiofonii przwodowej;
  • syreny alarmowe nie włączone do miejskich systemów alarmowania (syreny zakładów pracy, ochotniczych straży pożarnych, itp.)
  • zastępcze środki alarmowania (syreny ręczne, pojazdy z urządzeniami nagłaśniającymi, gongi, dzwony kościelne, itp.).

Postępowanie po ogłoszeniu alarmu

Rodzaje alarmów, sygnały alarmowe, komunikaty ostrzegawcze

 

Ogłoszenie alarmu

po usłyszeniu sygnału "ogłoszenie alarmu" należy zachowywać się spokojnie , przeciwdziałać panice i lękowi. 

Osoby znajdujące się w domu powinny: Osoby znajdujące się na terenie otwartym lub w pojazdach powinny:
  • włączyć odbiornik telewizyjny lub radiowy,
  • ustawić odbiornik na stację lokalną,
  • stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach.
  • ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych,
  • stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach przekazywanych za pośrednictwem środków nagłaśniających stacjonarnych oraz umieszczonych na pojazdach.

Przebywając w obiektach użyteczności publicznej stosować się do poleceń administratora (właściciela) obiektu. 

 

Uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska

po usłyszeniu komunikatu ostrzegawczego „uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska” należy:

  • zachowywać się spokojnie,
  • przeciwdziałać panice i lękowi,
  • ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych,
  • stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach.

Przebywając na otwartym terenie:
opuścić zagrożony rejon stosując się do poleceń zawartych w komunikatach przekazywanych przez ruchome środki nagłaśniające. 

Przebywając w pomieszczeniach:
włączyć odbiornik radiowy lub telewizyjny na jedno z pasm lokalnych, zastosować się do przekazywanych komunikatów i poleceń

 

Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami lub zakażeniami

po usłyszeniu komunikatu ostrzegawczego „uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami” lub „uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami” należy:

  • sprawdzić posiadane środki indywidualnej ochrony,
  • sprawdzić zabezpieczenia posiadanych zapasów żywności, wody i paszy;
  • sprawdzić szczelność pomieszczeń dla ludzi i zwierząt,
  • jeśli nie ma innych zaleceń, udać się do pomieszczeń ochronnych (ukryć),
  • przestrzegać ogłaszanych zarządzeń oraz wykonywać polecenia organów i służb OC.

 

Odwołanie alarmu

po usłyszeniu sygnału „odwołanie alarmu” należy:  

  • opuścić schron (ukrycie),
  • w przypadku wystąpienia skażeń poddać się zabiegom sanitarnym,
  • przeprowadzić dezaktywację (w przypadku skażeń promieniotwórczych) lub odkażania (w przypadku skażeń chemicznych) żywności, sprzętu, zwierząt gospodarskich, paszy oraz pozostałego mienia,
  • przewietrzyć dokładnie wszystkie pomieszczenia,
  • przeprowadzić dezaktywację lub odkażanie odzieży, w której wykonywano wymienie uprzednio zabiegi, poddać się ponownie zabiegom sanitarnym,
  • stosować się ściśle do poleceń organów i służb obrony cywilnej,
  • w przypadku zakażenia biologicznego stosować się ściśle do zasad profilaktyki przeciwepidemicznej, ustalonych przez jednostki służby zdrowia.


Obrona cywilna

"... określenie "obrona cywilna" oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych zadań humanitarnych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak również zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania ..."
Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich z dnia 12 sierpnia 1949r.
dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych

Jedną z najważniejszych funkcji współczesnego państwa jest zapewnienie swoim obywatelom podstawowych warunków ochrony przed ewentualnymi, niebezpiecznymi skutkami klęsk żywiołowych, katastrof oraz innymi zdarzeniami, powodowanymi siłami natury, celową działalnością człowieka w tym także wojną.
Funkcja ta jest realizowana poprzez realizację zadań " obrony cywilnej " i skierowana jest na ochronę ludności, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny, jak również współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska i usuwaniu ich skutków.
Zadaniami obrony cywilnej są również ochrona zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury i obejmują w szczególności:

  • wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie;
  • organizowanie ewakuacji ludności;
  • zaopatrzenie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej;
  • organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych;
  • udzielanie poszkodowanych pomocy medycznej;
  • walka z pożarami;
  • organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności;
  • ochrona żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania;
  • zabezpieczanie dóbr kultury, urządzeń użyteczności publicznej i ważnej dokumentacji;
  • przygotowanie budowli ochronnych;
  • zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia;
  • przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń;
  • doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomocy w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody;
  • doraźną pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku na obszarach dotkniętych klęskami żywiołowymi;
  • doraźną pomoc w grzebaniu zmarłych.

Zadania obrony cywilnej w okresie pokoju obejmują:

  • działalność planistyczną i prace organizacyjne;
  • działalność szkoleniową i upowszechniającą w zakresie obrony cywilnej;
  • przygotowanie ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie.

Zadania w okresie pokoju, to również współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz w usuwaniu ich skutków, które realizowane są przez inne podmioty reagowania.

Ewakuacja ludności

Ewakuacja ludności jest jednym ze środków zbiorowej ochrony ludności i ma na celu ochronę życia i zdrowia ludzi, zwierząt, ratowanie mienia, w tym zabytków ruchomych oraz ważnej dokumentacji, w przypadku wystąpienia wszelkiego rodzaju zagrożeń.
Konieczność jej przeprowadzenia może mieć miejsce w różnych stadiach niebezpiecznego zdarzenia. W praktyce najczęściej przeprowadza się ewakuację osób poszkodowanych lub bezpośrednio zagrożonych (także ich zagrożonego mienia) po wystąpieniu niebezpiecznego zdarzenia (np. pożaru, wybuchu lub innego miejscowego zagrożenia) w obiektach lub zagrożonym terenie.
Ewakuacja może mieć charakter prewencyjny, tzn. być prowadzona z terenów i obiektów, w stosunku do których stwierdzono symptomy zbliżającego się zagrożenia, np. związanego z rozprzestrzenianiem się zaistniałych zdarzeń niebezpiecznych (powódź, katastrofa chemiczna) i w takim przypadku mówimy o ewakuacji doraźnej.

Rodzaje ewakuacji

Ewakuacja I stopnia - prowadzona jest po wystąpieniu pożaru lub innego niebezpiecznego zdarzenia miejscowego (wybuchu, awarii technicznej, chemicznej itp.) w celu ratowania życia i zdrowia osób poszkodowanych lub znajdujących się w strefie bezpośredniego zagrożenia, ratowanie życia zwierząt oraz mienia, w tym zabytków i ważnej dokumentacji.
Ponieważ ewakuacja I stopnia ma najczęściej związek z działaniami w strefie bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia, do jej przeprowadzenia należy przewidzieć siły i środki podmiotów ratowniczych dysponujących odpowiednim wyposażeniem ochronnym oraz niezbędną wiedzą do wykonywania działań we wspomnianej strefie, przede wszystkim Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.
Ewakuacja II stopnia - prowadzona jest w związku z groźbą wystąpienia lub wystąpieniem zagrożeń wielkoobszarowych, innych niż zagrożenia militarne (np. powodzie, poważne awarie przemysłowe, zagrożenia radiacyjne, pożary obszarów leśnych itp.).
Cechą charakterystyczną ewakuacji II stopnia jest sytuacja, w której dostępna na co dzień ilość sił i środków jest niewystarczająca.
Ponieważ ewakuacja II stopnia dotyczy obszarów o zagrożeniu potencjalnym, do jej prowadzenia mogą być wykorzystane podmioty realizujące zadania w zakresie ochrony ludności nie dysponujące specjalistycznym sprzętem ochronnym oraz wiedzą niezbędną do wykonywania działań w strefie bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia.
Ewakuacja III stopnia - prowadzona w związku z zagrożeniami związanymi z zewnętrznym zagrożeniem bezpieczeństwa państwa (kryzysem polityczno-militarnym) oraz wojną.
W ramach ewakuacji III stopnia wyróżnia się następujące jej warianty:

  • organizację ewakuacji z rejonów (miejsc), które należy opuścić z punktu widzenia interesu prowadzania działań przez Siły Zbrojne;
  • organizację ewakuacji ludności, która wyrazi chęć opuszczenia obszarów potencjalnie zagrożonych prowadzeniem działań militarnych;
  • samoewakuację ludności.

Zadania w zakresie przygotowania i przeprowadzenia ewakuacji oraz przedsięwzięć z nią związanych - to zapewnienie warunków do przetrwania ewakuowanej ludności, organizowanie i zapewnienie środków transportu na potrzeby ewakuacji, ochronę ewakuowanego mienia, ochronę i zabezpieczenia mienia pozostawionego, realizowane są przez wiele podmiotów, których kompetencje określone są w szeregu aktach prawnych, których adresatami są:

  • właściciele, użytkownicy lub zarządcy obiektów i terenów, zobowiązani do przygotowania procedur ewakuacji;
  • organy administracji publicznej wszystkich szczebli, odpowiedzialne za ochronę ludności na administrowanym terenie;
  • organy administracji publicznej wszystkich szczebli, odpowiedzialne za ochronę ludności na administrowanym terenie;
  • kierownicy służb, inspekcji, straży realizujący zadania w zakresie ewakuacji.

Podmioty zobowiązane do udziału w działaniach związanych z ewakuacją, ich zadania, kompetencje i akty prawne regulujące działania w zakresie ewakuacji.

W przypadku tego typu przedsięwzięć konieczna jest właściwa koordynacja realizowana w ramach tych działań.
Właściwa koordynacja jest warunkiem skutecznego przeprowadzenia ewakuacji, którą można osiągnąć poprzez:

  • scharakteryzowanie (zdefiniowanie) różnych rodzajów ewakuacji;
  • wskazanie (zestawienie) podmiotów zobowiązanych do udziału w działaniach związanych z ewakuacją, zadania i kompetencje wraz ze wskazaniem aktów prawnych;
  • wskazanie rodzajów przedsięwzięć, które powinny być zrealizowane w przedmiotowym zakresie;
  • wskazanie mechanizmów, w ramach których powinna odbywać się koordynacja działań w zakresie przygotowania, prowadzenia oraz logistycznego zabezpieczenia ewakuacji.